Desirée Dolron (1963) over twintig jaar nieuwe grenzen verkennen

 

Beweging in het verstilde

 

Desirée Dolron (Haarlem, 1963) is op dit moment een van onze meest gerenommeerde hedendaagse kunstenaars, ook internationaal. In haar huis en atelier in Amsterdam spreken we over de ontwikkeling in haar werk, over technische perfectie, over oude meesters en over haar inhoudelijke fascinaties. 

 

Wonen en werken lopen door elkaar heen in huize Dolron in haar ruime appartement aan het Westerpark in Amsterdam. De kunstenaar komt net terug van een gesprek met haar galerist Jorg Grimm met wie ze sprak over een kleine tentoonstelling van portretten die ze van haar dochter maakte op verschillende plekken in de wereld. Haar dochtertje zelf komt net thuis van Engelse les en vertelt enthousiast over hoe ze suikerklontjes op haar hand heeft laten smelten. Ondertussen komt ook de hulp binnen na het zemen van de ramen aan de voorkant van het huis. In het Spaans neemt Dolron afscheid van haar terwijl haar dochter de Donald Duck pakt. Het interview kan beginnen en de kunstenaar klapt haar Macbook open om het 3D videowerk Complex Systems [2017]  te laten zien. De film doet denken aan de fascinerende filmpjes van murmurationsvan spreeuwen die zo nu en dan voorbij komen op Youtube, maar dan anders. ‘Denk er dolby surround bij en een groot scherm’, zegt Dolron en drukt op play. Na het zien van de eerste loop, vertelt de kunstenaar verder: ‘Mensen zijn veelal gefascineerd door de schoonheid van deze murmurations, maar wat ze zich vaak niet realiseren is dat we hier kijken naar een angstaanjagende doodstrijd. Deze “dans” wordt namelijk uitgevoerd wanneer ze aangevallen worden door roofvogels. In Complex Systemslaat ik een perfect verdedigingsmechanisme zien.’ De vlucht van de spreeuwen heeft de kunstenaar geconstrueerd op basis van haar onderzoek. ‘We kijken feitelijk naar een ongelofelijk complex systeem, een strijd tussen leven en dood, waarbij het individu zich voegt naar het grote geheel. De spreeuwen kijken naar de zes vogels in hun directe omgeving en zijn zich natuurlijk niet bewust van het grote geheel. Ook de wetenschap is benieuwd naar hoe dit verdedigings- mechanisme werkt. De wetenschappelijke research over de murmurations wordt gebruikt in de wereld van hedge funds en in het leger.’ 

 

‘Vermeer schilderde bevriezingen in de tijd. Ik wilde een beweging in het stille.’

 

Tussen leven en dood 

Net als bij de video Complex Systemsgaat veel van Dolrons werk over een tussen-staat,

 tussen leven en dood. De kunstenaar is niet religieus – ‘pilaren van angst’ noemt ze religie – maar ze is wel gefascineerd door de vraagstukken die spelen bij religies. In haar vroege werk Exaltation. Images of Religion and Death (1991-1999) laat ze een onderzoekende belangstelling zien voor religieuze rituelen over de hele wereld, waarbij de participanten door middel van zelfkastijding proberen te transcenderen. In de serie Gaze (1996-1998) zien we mensen onder water, verstild en met hun ogen gesloten. Bij Xteriors VIIIzien we een adolescent op tafel liggen waarbij je niet weet of hij slaapt of dood is. Een videoloop van dwarrelend stof met de naam I will show you fear in a handful of dust van 2016 refereert naar het stof waar we vandaan komen en waar we weer naar terugkeren. Ook haar recente video loop Uncertain TX(2106), waarbij we als kijker, onder het geluid van onheilspellend kabbelend water, langzaam voortbewegen door een moerasachtig gebied met bomen, onderzoekt de fascinatie voor het tussengebied van zijn en niet zijn. Het werk is gebaseerd op filmopnamen die Desirée maakte op Caddo Lake, een meer op de grens van Texas en Lousiana. We zijn hier getuige van hoe wateronkruid het woud verstikt, een tussenfase weer tussen leven en dood.

 

Een beweging in het stille

De laatste twee jaar is Desirée Dolron bezig met bewegend beeld, maar de meeste mensen kennen haar vooral van de beroemde verstilde beelden. Uit de serie Xteriorsvan meestal vrouwen en meisjes in vaak donkere interieurs. Technisch perfecte beelden, maar, zo benadrukt ze: “Techniek is niet meer dan een middel. Ik werk met mensen die technisch vakkundig zijn. Ik kan mij dan concentreren op het in beeld brengen van een emotie. Bij Xteriorswas ik gefocust op de werking van het licht, contrastwerking, en het verloop van schaduwen.’ Haar werk wordt vaak geassocieerd met oude meesters, met name de Vlaamse Primitieven en Johannes Vermeer. Wat heeft ze van hen geleerd? ‘In mijn werk zitten informele referenties naar de oude meesters. Het sobere licht- en kleurpalet van ons in het noorden is anders dan het vette kleurgebruik van de Italianen. Dat zie je ook bij mijn werk terug. Ik kijk graag naar oude meesters en kijk dan naar hun lichtgebruik en compositie.  Ik maak keuzes waar de aandacht in het werk wordt gelegd en hoe een bepaalde rust wordt gecreëerd. Bij de serie Xteriorsword je gevangen in een beweging. Het is een soort beweging binnen een still. Vermeer schilderde bevriezingen in de tijd. Ik wilde een beweging in het stille.’  Met haar video’s gaat Dolron verder in beweging: ‘Aan de hand van schetsen laat ik mijn team zien waar ik naar toe wil . Bijvoorbeeld,  tijdens het werken aan Complex Systemshebben we het dan eindeloos over het creëren van diepte, over orde en chaos, over wat je voelt, over het wegduiken en weer terugkomen van de vogels en over leven en dood. Ik ga dan tot het uiterste. En pas als ik helemaal tevreden ben, stoppen we.’ 

 

‘DE FAVORIET VAN DE RABO KUNTSCOLLECTIE’

Haar werk is opgenomen in de collecties van het Guggenheim Museum in New York, het Victoria & Albert Museum in Londen en het Reina Sofia Museum in Madrid. Ook in de Rabo Kunstcollectie is ze ruim vertegenwoordigd. Curator van de Rabo-collectie Verily Klaassen somt op: ‘We hebben inmiddels 41 werken van haar. Onze eerste aankoop bestond uit werken uit de serie Gaze (1996-1998), een reeks foto’s van mensen onder water en Exaltation(1991-1999), met schokkende beelden van zelfmutilatie tijdens religieuze rituelen. We volgen haar al twintig jaar. Haar werk past goed in onze collectie, omdat ze een sterke betrokkenheid voelt bij de mensen die ze fotografeert. Ook haar historisch besef is groot, dit is duidelijk zichtbaar. Wereldberoemd is de serie Xteriors. Bij dit werk word je meegezogen in een mysterie, balancerend tussen zijn en niet-zijn. Het portret Xteriors II doet sterk denken aan het beroemde Portret van een jonge vrouwvan Petrus Christus, dat de renaissanceschilder ruim vijfhonderd jaar geleden schilderde. Dit werk van Dolron, is volgens de mensen van de Rabo Kunstcollectie by far het meest favoriete werk van de medewerkers van de Rabobank.’