Laag over laag over laag

Flourish: Kehinde Wiley x Museum Van Loon

In Museum Van Loon worden op dit moment schilderijen vertoond van de Kehinde Wiley, de Amerikaanse kunstenaar die in 2018 wereldberoemd werd toen hij een portret van Barack Obama schilderde. Maar hij is inmiddels ook de man die nog meer media-aandacht heeft gekregen door beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag en zelfs van verkrachting. Er is nog geen rechtelijke uitspraak, dus wat er precies van waar is, weten we nog niet. Er is ondertussen wel een tentoonstelling van de kunstenaar aan de gracht, een eerste solo in Nederland: Flourish: Kehinde Wiley x Museum Van Loon.

Tussen de eeuwenoude inboedel van de familie Van Loon - van keukenraad beneden in het huis, eeuwenoude kleding, een gedekte eettafel, opgemaakte bedden en heel veel schilderijen en familiefoto's - hangen er nu ook acht portretten tussen dat alles, grote schilderijen die reflecteren op het Nederlandse koloniale verleden en op wat er verder in de kamers van het grachtenpand op de Keizersgracht zoal te zien is. De modellen voor zijn schilderijen van deze tentoonstelling vond Wiley in de straten van Suriname. Gewone mensen die stuk voor stuk door de kunstenaar overtuigd moesten worden om te poseren voor een tentoonstelling in een huis waarvan de bewoners een deel van hun vermogen hebben verdiend op de suikerplantages en waar dus het zware, onbetaalde werk vooral werd gedaan door slaafgemaakten. Het museum had in 2019 al een tentoonstelling over Suriname en de betrokkenheid van de familie Van Loon bij de plantage-industrie en de museumdirecteur werkte de afgelopen vier jaar ook al samen met Wiley om mogelijk te maken wat nu te zien is. En gedurende dat proces moeten dus de beschuldigingen binnen zijn gekomen aan het adres van de kunstenaar en kwamen ook de bijdragen binnen van de financiers die de tentoonstelling mogelijk maakte. So what to do...?

Waar ik bij eerdere bezoeken aan het museum vooral struikelde over de grijze en kale hoofden van boomers die hun museumbingokaart aan het vol maken waren, was het nu een vrolijke boel van Surinamers en Afro-Americans en dat in combinatie van de gebruikelijke museumboomers.

Het museum besloot voort te gaan en nu wandel ik dus met een diverser gezelschap dan ooit over het kolossale trappenhuis en door de royale kamers. En het werkt bij mij, bedoeld en misschien minder bedoeld. Waar ik bij eerdere bezoeken aan het museum vooral struikelde over de grijze en kale hoofden van boomers die hun museumbingokaart aan het vol maken waren, was het nu een vrolijke boel van veel jongere Surinamers en Afro-Americans en dat dan in combinatie van de gebruikelijke museumboomers. Nog interessanter vond ik het worden toen ik mij, door de kamers kuierend, realiseerde dat al die uitgestreken hoofden van vier eeuwen regentenfamilie misschien ook wel beter samengaan met de portretten van de kunstenaar die met een woke-agenda aan het werk is gegaan, maar die misschien ook niet helemaal een hagelwit blazoen blijkt te hebben. Het is dus laag over laag over laag, waarbij niemand wordt gespaard. Alleen de Surinaamse geportretteerden lijken vrij van blaam.

En het geeft meer te denken. Waar de portretten van de regentenfamilie aan de muren van het museum vooral rijkdom willen tonen, getuigen ze bepaald niet van een vrolijk leven, ze tonen vooral stijfheid en een welvarende leegheid die je ook wel aantreft in het Amsterdam-Zuid van nu. Met uitzondering van de kinderportretten stralen de uitgestreken smoelwerken van eeuwen terug op geen enkele manier een aangenaam gezelschap uit. Dat in tegenstelling tot de mensen die Wiley in de straten van Paramaribo vond. De vrijheid spat af van hun vrije haardracht en hun kleurige kleding en lijken te getuigen van echte vrijheid en het schijnbaar ontbreken van welke beknellende klassedruk dan ook. Maar wie weet, we kennen ze niet. En het is een ervaring die je misschien alleen op deze manier kunt opdoen, tijdens zo'n zogenaamde transhistorische tentoonstelling waarbij het hedendaagse in dialoog gaat met het verleden. De kleurigheid van de portretten en de vrolijkheid van al de bloemen schreeuwen een echt vol leven uit dat niet een gevolg is van goed gevulde portemonnees. Het is een vrijheid die geworteld lijkt te zijn in een sociale omgeving waarbij het meer aankomt op elkaar ter zijde staan en een stapje meer moeten doen. Het is in ieder geval niet de wereld waarin je zou kunnen denken meer te zijn simpelweg omdat je bent geboren aan deze gracht. Maar hoe het echt zit, we weten het niet, het zijn allemaal lagen die we vermoeden, maar niet kennen.

De tentoonstelling is te zien in Museum Van Loon van 29 mei tot 31 augustus 2025.