Over de onterechte reputatie van ratten

Tentoonstelling Dieren van de Grachten bij Grachtenmuseum

Er zijn zo'n 12,5 duizend soorten dieren in de stad. Daarmee alleen al zijn er veel meer dierensoorten dan in de zogenaamd échte natuur. Vele, vele miljoenen vogels, muizen, vissen en insecten zorgen ervoor dat onze stad een bijzonder rijke ecocultuur heeft. Eigenlijk dus iets om heel blij mee te zijn. Alleen hebben heel veel van die dieren een nogal beroerde reputatie. Spinnen, muizen, palingen - de meeste mensen moeten er niks van hebben. Alhoewel ze ons toch vooral op heel veel manieren helpen.

En wat te denken bijvoorbeeld van de bruine rat. Veel mensen zijn in de veronderstelling dat ze allemaal enge ziektes overbrengen en in ieder geval smerige beesten zijn. Feitelijk zijn ze veel schoner op zichzelf dan de meeste mensen. En ja, ze hebben een voorkeur om te scharrelen in de rommel die wij achterlaten. En ja, we kunnen ons een ongeluk schrikken als ze ineens gestoord worden tijdens hun maaltijden. Maar dat kunnen we ze nauwelijks kwalijk nemen, ze kunnen namelijk niet zo goed zien en schrikken zich dus ook te pletter. Eigenlijk zouden we wel wat blijer mogen zijn met deze stadsgenoten. Want hoe meer klerezooi op straat, hoe meer ratten dat komen opruimen. Dus omgedraaid betekent dat ook dat hoe schoner wij zelf zijn, hoe minder ratten je zult vinden. Een stukje verantwoordelijkheidsgebeuren voor onszelf dus.

Want hoe meer klerezooi op straat, hoe meer ratten dat komen opruimen.

De beroerde reputatie hebben de ratten opgedaan door de zwarte variant die de belangrijkste ziekteverspreiders bleken te zijn in de dagen dat tienduizenden mensen omvielen van de pest. Vanaf de middeleeuwen tot ver in de zeventiende eeuw zorgde deze ziekte voor dood en verderf in de stad, zonder dat de mensen in die tijd overigens doorhadden dat het de ratten waren die de ziekte verspreidden. Inmiddels behoort de zwarte dood tot een donker verleden en zwarte ratten zijn nog maar nauwelijks te vinden in de stad. En ondertussen gaan wij mensen rustig door met een bende maken van de stad waarna de stadsdieren die klerezooi steeds opnieuw komen opruimen. Een dagelijkse prestatie die vergelijkbaar is met de megaklus die de gemeente jaarlijks klaart na Koningsdag. En er zijn nog veel meer van die stadsreinigers te vinden. Wat te denken bijvoorbeeld van de meerkoeten die van onze weggegooide plastic tasjes, blikjes cola, elastiekjes, haarspelden en gebruikte condooms de mooiste kastelen weten te maken waarin ze hun kroost laten opgroeien.

Wat te denken bijvoorbeeld van de meerkoeten die van onze weggegooide plastic tasjes, blikjes cola, elastiekjes, haarspelden en gebruikte condooms de mooiste kastelen maken.

In het Grachtenmuseum is nu een tentoonstelling te zien over deze dieren in de stad. Hoeveel zijn er van, waar leven ze van en hoe passen ze in het ecosysteem van de stad? In deze tentoonstelling leer je alles over onze stadsgenoten. Ondertussen geven de tentoonstellingmakers de stadsdieren een eigen karakter en zo wordt bijvoorbeeld de halsbandparkiet een luidruchtige buur, de rivierkreeft een brutale expat en de rivierdonderpad wordt een nachtbraker genoemd. Bezoek de tentoonstelling en je gaat op een heel andere manier weer naar buiten. Ineens zal je opvallen hoeveel dieren er eigenlijk zijn in de stad en meer dan ooit ga je ze waarderen om wat ze zijn: stadsgenoten die ons leven in de meeste gevallen een stuk aangenamer weten te maken.

Meer weten over de tentoonstelling, klik hier of ga gewoon langs op de Herengracht 386. De tentoonstelling Dieren van de Grachten is te zien tot november 2025.

Met heel veel plezier mocht ik Marije Cornelissen van het Grachtenmuseum helpen bij het maken van de tentoonstelling.