Dansen rondom Maria

In 1880 maakte de Franse kunstenaar Edgar Degas (1834-1917) een beeld dat op het kruispunt blijkt te staan van de nieuwe richting die de beeldhouwkunst insloeg eind negentiende eeuw. Het is de sculptuur van een veertienjarig, Belgisch danseresje, Marie van Goethem. Danseressen als zij werden in de tijd geassocieerd met prostitutie en werden denigrerend ‘ratten’ genoemd. Maar met hun opleiding tot balletdanseres bij de Parijse Opéra probeerden zij toch eigenlijk vooral aan hun eenvoudige komaf te ontsnappen. Zo ook deze Belgische dochter van een wasvrouw en een kleermaker. Net als de andere balletdanseressen die we kennen uit het werk van Degas, was zij een jong meisje dat gevangen zat tussen jeugd en volwassenheid, ambitie en discipline. Zij danste voor mannen die haar kwamen begluren en vaak nog wat meer verwachtten van haar.

Degas zelf was vooral gefascineerd door hoe je beweging vastlegt, zo gaat het verhaal, iets dat pas echt zichtbaar werd met de uitvinding van de fotografie een tijdje daarvoor. De kunstenaar tekende en schilderde Marie verschillende keren. Het beeld is nu een van de beroemdste sculpturen uit de moderne kunstgeschiedenis, maar in Degas’ eigen tijd was het vooral een werk dat veel kritiek kreeg: het zou de scheiding tussen kunst en werkelijkheid vervagen, het was te realistisch, onzedelijk en brutaal.

Ryan Gander brengt het meisje tot leven in onze tijd. Van een meisje dat wordt bekeken, krijgt ze bij de Britse kunstenaar een eigen persoonlijkheid, met eigen denkbeelden over tijd, identiteit en wie ze is.

Een van de vijfentwintig afgietsels, die normaal bij Boijmans staat, bevindt zich nu midden in de tentoonstelling Ryan Gander X Edgar Degas – Pas de Deux, die nu te zien in bij Museum Beelden aan Zee. Het beeld is verstopt in een enorme blauwe box, een doos die staat voor de moderne kunst in de kleur die we kennen van het ultramarijn van Yves Klein en de Blue Nudes van Henri Matisse. Het meisje staat eigenlijk in een soort tempel van de moderne kunst. In het centrum van de tentoonstelling.

De Britse kunstenaar Ryan Gander heeft de ballerina als uitgangspunt genomen van de vele beelden die hij sinds 2008 van haar heeft gemaakt. Hij brengt het meisje tot leven in onze tijd. Van een meisje dat wordt bekeken, krijgt ze bij de Britse kunstenaar een eigen persoonlijkheid, met eigen denkbeelden over tijd, identiteit en wie ze is. Het meisje danst op de tentoonstelling door onze tijd. We zien het meisje die van de sokkel is gestapt van de kunstgeschiedenis. De witte sokkel is een verwijzing is naar de belangrijke instituties in de kunstwereld, zoals musea. We zien haar ook slapend, brutaal kijkend en dromerig poserend als bij een beroemde foto van Edward Weston, mijmerend een blauw blokje wegtikkend en ook als een junkie en uitgerangeerd zoals dat ook zomaar kan gebeuren.

Het mooie van de tentoonstelling is dat alle beelden, die over een periode van meer dan vijftien jaar zijn gemaakt, op een en of andere manier met elkaar lijken te communiceren. Alsof ze zijn gemaakt om bij deze tentoonstelling weer bij elkaar te kunnen zijn. Directeur Brigitte Bloksma en Ryan Gander werkten nauw samen om het mogelijk te maken en om al de verzamelaars in de wereld zo ver te krijgen hun kunstwerken voor een paar maanden uit te lenen. Dit om bij de Belgische Marie van Goethem te kunnen zijn, van wie we niet weten wat er van haar geworden is. maar waarschijnlijk zou ze er behoorlijk trots over zijn geweest...

De tentoonstelling Ryan Gander X Edgar Degas – Pas de Deux is nog te zien tot en met 4 januari 2026.

Informatie en tickets: www.beeldenaanzee.nl.